Upadłość konsumencka bez wątpienia jest rewolucją w życiu dłużnika. Nie tylko bowiem daje nadzieję na nowy początek, ale również pozbawia upadłego prawie całego majątku. Niektórzy dłużnicy chcą jednak uchronić swój majątek przed konsekwencjami postępowania upadłościowego. W tym celu zawierają umowy darowizny, pozorne umowy sprzedaży czy umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie. Takie działanie z pozoru wydaje się genialnym rozwiązaniem. Ustawodawca dał jednak syndykowi możliwość przeciwdziałania takim praktykom. Jak wygląda zbycie majątku dłużnika przed ogłoszeniem upadłości?
Zbycie majątku przez dłużnika. Co zrobić aby uchronić majątek przed sprzedażą w toku postępowania upadłościowego.
Inwencja dłużników w tej kwestii jest ogromna. Najczęściej spotykanymi metodami jest przenoszenie majątku w drodze darowizny lub sprzedaży. Często spotyka się również obciążenia majątku hipoteką, zastawem, czy przewłaszczenie na zabezpieczenie. Co bardziej kreatywni dłużnicy wszczynają postępowania sądowe i doprowadzają do zawarcia ugody lub uznania roszczenia. Zwykle drugą stroną takich czynności jest osoba bliska dłużnikowi – małżonek, rodzic, dziecko, partner czy rodzeństwo.
Czy takie czynności są skuteczne?
Ustawodawca przygotował się na takie działania dłużników. Dział III prawa upadłościowego jest w całości poświęcony różnym przypadkom mającym przeciwdziałać opisanym wcześniej praktykom. Największe zastosowanie wśród nich będą miały art. 127 oraz 128 prawa upadłościowego. Stanowią one o bezskuteczności określonych czynności prawnych. Bezskuteczność oznacza, że dana rzecz czy prawo, pomimo że formalnie dalej pozostaje własnością określonej osoby (obdarowanego czy kupującego) stanowi składnik masy upadłościowej. W związku z tym może zostać sprzedana na gruncie postępowania upadłościowego.
Bezskuteczność z mocy prawa
Zgodnie z art. 127 prawa upadłościowego za bezskuteczne uznaje się czynności odpłatne lub nieodpłatne dokonane przez upadłego w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Wartość świadczenia upadłego musi przewyższać w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego lub zastrzeżonego dla upadłego lub dla osoby trzeciej. Ponadto za bezskuteczne uznaje się ustanowienie zabezpieczenia i zapłatę długu niewymagalnego dokonaną w terminie 6 miesięcy przed wnioskiem o ogłoszenie upadłości. Osoba która otrzymała zapłatę lub zabezpieczenie może zniweczyć ten skutek jeżeli wykaże że w czasie dokonywania czynności nie wiedziała o podstawach do ogłoszenia upadłości. Skutek bezskuteczności określony w tym artykule powstaje z mocy prawa. Oznacza to, że Sąd albo Syndyk nie muszą przeprowadzać i wydawać odrębnego orzeczenia w sprawie.
Bezskuteczność stwierdzona przez Sąd
Kolejnym trybem który można zastosować jest art. 128 postępowania upadłościowego. Zgodnie z tym artykułem za bezskuteczną może zostać uznana czynność odpłatna dokonana w terminie 6 miesięcy przed ogłoszeniem upadłości z małżonkiem, krewnym lub powinowatym w linii prostej, krewnym lub powinowatym w linii bocznej do drugiego stopnia włącznie, z osobą pozostającą z upadłym w faktycznym związku lub prowadzącą z nim wspólnie gospodarstwo domowe. Żeby zachować czynność w mocy druga strona czynności musi wykazać, że poprzez dokonanie czynności nie doszło do pokrzywdzenia wierzycieli, co zwykle będzie dość trudne. O bezskuteczności na podstawie tego artykułu orzeka Sąd na wniosek Syndyka lub z władnej inicjatywy. Oznacza to, że konieczne jest przeprowadzenie stosownego postępowania i wydanie orzeczenia.
Inne przypadki bezskuteczności
Oczywiście powyższe artykuły odnoszą się jedynie do najczęściej spotykanych przypadków. Przepisy prawa upadłościowego zawierają jednak artykuły dotyczące bardziej kreatywnych sposobów na ochronę majątku dłużników. Na przykład takich jak obrót majątkiem w ramach struktur spółek kapitałowych czy ustanawianie sztucznych hipotek lub zastawów.
Ostatecznie nie należy również zapominać, że ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie wyłącza możliwości podważenia danej czynności na podstawie skargi pauliańskiej określonej w kodeksie cywilnym. Instytucja ta pozwala na uznanie bezskuteczności czynności odpłatnej lub nieodpłatnej dokonanej nawet do 5 lat wstecz. Warunkiem orzeczenia o bezskuteczności jest wykazanie pokrzywdzenia wierzycieli. Ponadto należy wykazać, że druga strona czynności wiedziała o zamiarze pokrzywdzenia wierzycieli. Kiedy czynność jest nieodpłatna lub dokonana z osobą bliską kodeks cywilny przyjmuje domniemania, że druga strona czynności wiedziała o zamiarze dłużnika aby ukryć majątek. Skorzystanie z tego mechanizmu wymaga złożenia odpowiedniego powództwa przez syndyka do sądu cywilnego.
Podsumowując należy zauważyć, że każdy przypadek powinien być rozpatrywany indywidualnie. Najlepiej przez wyspecjalizowaną kancelarię która oceni czy dana czynność może zostać podważona w postępowaniu upadłościowym.
