Kiedy następuje wspólność małżeńska pod kątem prawa?
Ogłoszenie upadłości wpływa nie tylko na życie upadłego, ale również na życie jego najbliższych. Często małżonków łączy bowiem nie tylko miłość, ale również wspólny majątek. W chwili zawarcia związku małżeńskiego powstaje ustawowy ustrój wspólności małżeńskiej. Obejmuje on przedmioty majątkowe nabyte w czasie jego trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. W związku z tym każdy z małżonków posiada swój majątek osobisty (w skład którego wchodzą przedmioty nabyte przed zawarciem małżeństwa), jak również udział w majątku wspólnym. Wspólność małżeńska w upadłości całkowicie zmienia ten stan rzeczy.
Wspólność małżeńska w upadłości. Jak wpływa na majątek?
Z chwilą ogłoszenia upadłości między małżonkami z mocy ustawy powstaje ustrój rozdzielności majątkowej. Od tej pory małżonek upadłego posiada jedynie swój majątek osobisty, zaś przedmioty które były składnikiem majątku wspólnego wchodzą do masy upadłości. Takiego majątku, który stał się częścią masy upadłości, nie można później w jakikolwiek sposób podzielić. Prawo upadłościowe przewiduje jednak wyjątek w odniesieniu do rzeczy, które służą wyłącznie małżonkowi upadłego do prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej. Ważne jednak, aby przedmioty te były nabyte nie wcześniej niż dwa lata przed ogłoszeniem upadłości.
Roszczenie o zwrot udziału w majątku wspólnym
W związku z zaliczeniem rzeczy należących do majątku wspólnego do masy upadłości, powstaje po stronie małżonka upadłego roszczenie o zwrot przysługującego mu udziału w majątku wspólnym. Wysokość takiego zobowiązania będzie odpowiadać wysokości udziału małżonka upadłego w majątku wspólnym. Zazwyczaj jest to połowę wartości majątku wspólnego, który stał się częścią masy upadłości. W celu zaspokojenia tego roszczenia małżonek upadłego powinien postąpić jak każdy inny wierzyciel i zgłosić swoją wierzytelność w toku postępowania upadłościowego. Syndyk zakwalifikuje takie roszczenie do kategorii drugiej pod względem kolejności zaspokojenia.
A co jeśli ustanowimy rozdzielność majątkową przed ogłoszeniem upadłości?
Wydawać by się mogło, że taki rozdział majątku, ustanowiony przed ogłoszeniem upadłości, pozwoli na uniknięcie negatywnych skutków, które omówiliśmy powyżej. Takie wrażenie jest jednak złudne. Wszystko bowiem zależy od tego kiedy i jak została ustanowiona rozdzielność między małżonkami.
Umowne zniesienie współwłasności będzie skuteczne w stosunku do masy upadłości tylko wtedy, gdy umowa zawarta została co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Zniesienie współwłasności za pomocą orzeczenia sądu
W przypadku zniesienia współwłasności za pomocą orzeczenia sądu (niezależnie, czy ma to miejsce w ramach orzeczenia rozwodu, separacji czy ubezwłasnowolnienia małżonka) taki skutek nastąpi tylko, jeżeli orzeczenie rozdzielności nastąpi rok przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Chyba że wniosek inicjujący postępowanie został złożony dwa lata przed wnioskiem o ogłoszenie upadłości.
Zarzut o uznanie skutków orzeczenia rozdzielności wobec masy upadłości
W tym przypadku również, jeżeli ustanowienie rozdzielności nie byłoby skuteczne wobec masy upadłości, małżonkowi upadłego (lub byłemu małżonkowi jeżeli rozdzielność została ustanowiona w wyniku orzeczenia rozwodu) przysługuje powództwo lub zarzut, w którym może domagać się uznania skutków orzeczenia rozdzielności wobec masy upadłości. Uwzględnienie zarzutu nastąpi jednak tylko w przypadku, w którym małżonek upadłego nie wiedział o istnieniu podstaw do ogłoszenia upadłości.
Podsumowanie
Podsumowując, ogłoszenie upadłości w trakcie trwania małżeństwa lub krótko po jego zakończeniu powinno być decyzją przemyślaną, podjętą wraz z małżonkiem. Solidne przygotowanie się, jak również pomoc ze strony profesjonalisty powinny pozwolić na zwycięskie zakończenie tego etapu naszego życia. Często zdarza się również, że obydwoje z małżonków decydują się na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości. Jest to korzystne, jeśli małżonków łączą wspólne długi.
